FUNSAUN KOMPONETE KOMPUTADOR


FUNSAUN HUSI KOMPONENTE KOMPUTADOR

MOTHERBOARD



Motherboard mak komponente komputador ida ne'ebe ita atu tau ka monta komponente sira seluk mak hanesan Prosessor, Video kard, Sound Kard, Hard Disk, Ram Power Supply no seluk seluk tan.Motherboard mos hanesan ida ida ba komponete sira seluk no nia funsaun mak atu halo ligasaun ba komponentes ida-idak hodi bele halo komunikasaun ba malu.

Kada Motherboard iha nia espesifikasaun rasik,espesifikasaun hanesan prosessor saida mak fo apoiu no kapasaidade maksimal RAM hirak ne'ebe hetan apoiu husi Motherboard.   



          MEMORY RAM

RAM mak abreviasaun husi Random Access Memory, mak komponente komputador
ida ne’ebe ho nia funsaun atu rai dokumentu  provizoriu husi programa ida ne’ebe sei
lao hela no dokumentus hirak ne’e bele asesu ho  acak ka random. Molok ita sosa 
RAM ida, ita tenke hatene uluk Slot RAM modelo  saida mak ita nia motherboard iha, 
karik SDRAM, DDR, DDR2, ka seluktan.



                                                               PROCESSOR


Karik komputador ida kompara ho ema, processor hanesan
kakutak ba ema ne’e. Processor ka CPU  (Central Processing Unit ) mak 
komponente komputador ne’ebe nia serbisu atu ezekuta  instrusaun ka hala’o
kalkulasaun. Molok sosa processor ida imi tenke buka hatene  uluk, socket 
processor modelo saida mak ita nia motherboard ne’e iha, karik 
socket AM2, socket LGA 775, ka seluktan.



                                                               VIDEO CARD

Video card mak komponente Komputador nian ne’ebe ho nia funsaun atu fo sai resultadu 
output grafiku ka desenu nian neebe hatudu iha  monitor. Molok atu hola video card, imi tenke 
buka hatene uluk, slot Video card modelo saida mak  ita nia Motherboard ne’e iha, 
karik slot PCI, AGP, PCI-X, PCI Express no seluk tan.



                    SOUND CARD 


Sound card mak komponente komputador nian ne’ebe monta hela iha 
motherboard. Sound Card ne’e ninia funsaun mak  atu fo sai resultadu 
sound ka lian liu husi port input no output. Bain-bain ema hola motherboard
 ne’ebe foun, sound card ne’e monta nanis ona iha  on board. Ne’ebe ita la 
presija atu hola tan sound card eksterna.


                                                                  HARD DISK

Hard disk mak komponente komputador, fatin ne’ebe rai dokumentus pemanente.
Hard disk ho kapasidade bo’ot iha ita nia komputador maka ita bele rai 
dokumentus barak liutan. Molok ita sosa hard disk ita tenke buka hatene 
interface hard disk modelo saida mak ita nia  motherboard iha, karik IDE, SCSI, 
SATA, ka seluktan.



                                

POWER SUPPLY


kompara ho kareta ne’ebe la lao bainhira laiha mina, nune’e mos komputador ida la moris ka la funsiona bainhira laiha power supply ka PSU 
(Power Supply Unit). 
Power supply mak komponente ida husi komputador ne’ebe ho funsaun atu oferese forsa 
eletrisidade ba komponenete sira seluk hanesan motherboard, hard disk, optical disk drive, no sira
 seluktan.


                                                            OPTICAL DISK DRIVE

                                                                                  

  
Maske la ho optical disc drive komputador bele moris ka funsiona, maibe kuandu laiha komponente ida ne’e, komputador hanesan izolado husi mundo liur nian, izolado husi
 mundu liur signifika katak ita iha difikuldades  baihnira iha tempo ruma ita hakarak kopia dokumentus, instala programa, hare  filmajem VCD ka DVD, ne’ebe rai iha CD ka DVD.Optical Disc Drive bele  hanesan CD-ROM, 
DVD-ROM, DVD-RW,        Blue-Ray, ka seluktan. Molok sosa optical disk drive ida, ita tenke buka hatene uluk interface modelu saida mak ita nia motherboard iha, karik IDE, SATA, ka seluktan.


     MONITOR


Monitor mak komponente komputador ne’ebe ho nia funsaun atu hatudu figura 
ne’ebe fo sai (output) husi video card. Monitor  komputador barak ne’ebe iha merkadoria agora dadaun ne’e mak monitor CRT  (monitor tabung) no monitor LCD maibe agora dadaun ema barak prefere uza  monitor LCD
(liu-liu iha edifisiu sira) tamba monitor ida ne’e laos deit ho modelu  ne’ebe modernu, maibe mos iha 
forsa seluk mak poupa espasu no poupa eletrisidade.



                                                           KEYBOARD


Keyboard mak komponente komputador ho nia  funsaun hanesan instrumentu
hodi hakerek buat ruma. Alem de keyboard standard, keyboard komputador 
agora ne’e iha modelu oin-oin, hanesan keyboard mini, keyboard fleksibel  ne’ebe 
bele lulun, keyboard wireless ne’ebe bele uza bluetooth, no seluktan.




                                                                    MOUSE
                                                                    

Mouse mak komponente komputador ne’ebe ho nia 
funsaun atu muda kursor iha monitor no atu klik buat ruma hanesan butaun (tombol) iha aplikasaun programa ida. Mouse mos iha modelu oin-oin, iha mouse standard, mouse ba jogus 
(gaming), mouse wireless ne’ebe uza Bluetooth, no seluktan.


                                                                  CASING

                                                                        
Kaixa (Casing) komputador mak komponente ne’ebe ho nia funsaun hanesan fatin atu tau ka monta motherboard, power supply, optical disc drive, hard disk, no seluktan. Kaixa komputador iha medida oin-oin ne’ebe dala barak temi form factor (hanesan ATX no Micro ATX).





HISTORIA KOMPUTADOR

KOINESEMENTO KONABA KOMPUTADOR

Ø  Saida mak komputador?

 Liafuan komputador iha nian definisaun ne’ebe luan no diferente tuir ema ida-idak.  Liafuan komputador foti liafuan latina “computare” ne’ebe ho nian signifika katak sura. Ho ida ne’e, ita foti ninian konklusaun katak komputador bele dehan hanesan ekipamentus ida ne’ebe produs informasaun tuir prosedur ne’ebe iha.

Durante sekulu ba sekulu ema esforsu maka’as hodi halo ekipamentos ida ne’ebe bele ajuda atu produs informasaun ne’ebe fasil. Komputador ne’ebe uluk primeira vez halo husi matenek na’in ida naran Blaise Pascal iha tina 1642 ne’be konesidu hanesan Paskaline. Ekipamentus ida ne’e iha kapasidade so atu sura numeru to’o sanulu no iha limitasaun ba   operasaun sura nian de’it.

Komputador agora dadaun iha kapasidade ne'ebe mak la'os de’it atu sura hanesan matemátika bai-bain, maibe bele uja atu hodi halo tan servicu seluk ne'ebe kompleksu liu tan.

Ø  Istoria komputador tuir períodu ninian:
v  Komputador jerasaun dahuluk
v  Komputador jerasaun daruak
v  Komputador jerasaun datoluk
v  Komputador jerasaun dahaat

1.       Jerasaun komputador dahuluk (1946-1959).

           Ho akontesimentu funu mundiál daruak, nasaun sira ne'ebe mak involve iha funu ida ne'e esforsu an atu dezenvolve potensia ne'ebe mak komputador iha. 

Ho ida ne'e aumenta orsamentu para atu dezenvolve komputador no atu aselera progresu komputador nian.

1.      Colassus
2.      Mark I
3.      ENIAC
4.      EDVAC
5.      UNIVAC I

Ø  Karaterístika komputador jerasaun dahuluk nian mak hanesan tuir mai ne'e :
v  Uja tubu vákuu/Vacuum tube (komputador iha tempu ne'eba ho tamaño bo'ot deit)
v  Uja cilindro magnétiko/magnetic cylinderatu salva ka rai dadus.
v  Instrusaun operasaun halo ho espesífiku atu halo servisu ruma.
v  Komputador ida-idak iha kódigu binerne'ebe mak la hanesan ne'ebe mak ita bolu dehan "lian mákina" (machine language). Ho ida ne'e susar oituan atu halo programa iha komputador no limite nia velosidade.



2.       Jerasaun komputador daruak (1959­ – 1964)Stretch no LARC

Mákina dahuluk ne'ebe mak utiliza teknolojia foun ida ne'e mak hanesan super komputador. IBM halo super komputador dahuluk ho naran Stretch, no Sprery­ Rand halo komputador ho naran LARC. Komputador sira ne'e dezenvolve atu uja ba iha laboratóriu enerjia atômica nian, bele manipula dadus barak, kapasidade ida ne'ebe mak investigador atômica sira precisa tebes. Mákina ida ne'e karu no kompleksu tebes ba necesidade komputasaun negósiu ninian.

 Iha deit komputador LARC rua mak monta no uja: ida iha Lawrence Radiation Labs iha Livermore, California, no ida seluk iha US Navy Research and Development Center iha Washington D.C. Komputador jerasaun daruak troka "lian mákina" (machine language) ba iha "lian montajem" (assembly language). "Lian montajem" (assembly language) mak hanesan lian ida ne'ebe mak uja abreviatura hodi troka kódigu biner.

 Iha inicio tinan 1960, komesa mosu komputador  jerasaun daruk ne'ebe mak susesu iha área negósiu nian, iha universidade no mós iha governu. Komputador   jerasaun daruka ne'e totalmente uja tranzistór. Komputador ida ne'e mós uja komponente sira ne'ebe bele halo asosiadu ho komputador sira agora nian: impresora, salva ka rai iha disko, memoria, sistema operasaun no mós programa.

Ø  Karaterístika komputador iha jerasaun daruak :

v  Tamaño ki'ik tamba uja tranzistór.
v  Dezenvolvimentu iha memoria núkleu magnétiku nian hodi ajuda dezenvolvimentu komputador jerasaun daruak ho tamaño ki'ik, lalais, bele ekonomiza enerjia duké jerasaun dahuluk.
v  Troka husi lian mákina (machine language) ba iha lian montajem (assembly language).
v  Mosu lian programasaun COBOL no FORTRAN.
  
3.      Komputador jerasaun datoluk (1964­ – 1970).
            Maski tranzistór iha buat barak ne'ebe mak diak liutubu vákuu/Vacuum tube, maibe tranzistór hamosu manas maka'as tebes, iha potensia bele estraga parte internal komputador ninian. Fatuk quartzo (quartz rock) mak sei halakon problema ida ne'e. Jack Kilby, enjeñeiru ida husi instrumentu Texas ninian, dezenvolve sirkuito integradu (IC : integrated circuit) iha tinan 1958. Sirkuito integradu (IC) halo kombinasaun entre komponente eletróniku iha disku silício (silicon disc) ki'ik ne'ebe mak halo husi raihenek quartzo (quartz sands).


            Depois husi ida ne'e, matenek na’in sira konsege hatama komponente barak ba iha úniku chip ida ne'ebe mak ita bolu dehan semikonduktor. Resultadu, komputador ho tamaño ki'ik tan de’it tamba komponente hotu-hotu hatama iha chip  ida deit. Progresu seluk husi komputador jerasaun datoluk mak uza sistema operasaun (operating system) ne'ebe mak permiti mákina hala'o programa oioin ne'ebe mak lahanesan dala ida de’it ho programa principal ida ne'ebe mak halo monitorizasaun no koordena ho memoria komputador ninian.


Ø  Karaterístika komputador iha jerasaun datoluk nian: 
v  Uza sirkuito integradu (IC : integrated circuit).
v  Tamaño komputador ki'ik.
v  Uza sistema operasional.

4.     komputador jerasaun dahaat (1979 - agora).

            Depois halo tiha sirkuito integradu (IC : integrated circuit), objetivu dezenvolvimentu sai klaru liu tan, mak hanesan: halo ki'ik liu tan sirkuito no komponenti elétriku. Large Scale Integration (LSI), bele karega atus ba atus komponenti eletróniku iha chip ida nia laran. Iha tinan 1980, Very Large Scale Integration (VLSI), karega rihun ba rihun komponente iha chip úniku ida mesak. Ultra­Large Scale Integration (ULSI) aumenta númeru ne'e to'o millaun iha chip ida nia laran. Ho kapasidade aumenta komponenti barak iha chip  ida nia laran atu sai chip ida ne'ebe mak ki'ik liu tan, bele haki’ik tan presu no tamaño komputador nian. Ho ida ne'e bele aumenta poder servisu, eficiensia no confiabilidade.


            Chip Intel 4004 ne'ebe mak nia produsaun iha tinan 1971, lori progresu ba iha sirkuito integradu (IC : integrated circuit) ne'ebe mak tau komponenti hotu husi komputador nian (unidade central processamento nian (Central Processing Unit), memoria, dan kontrolador input/output) iha chip ida ne'ebe mak ki'ik tebes.




            Antes ne'e, IC ema produz para atu halo servisu espesífiku liu. Maibe agora, bele produz mikroprosesor ida no halo programasaun para atu bele fo satisfeitu ba buat hotu ne'ebe mak ita hakarak. La kleur deit, ekipamentu uma-kain nian mak hanesan microwave oven, televisaun, no kareta ho electronic fuel injectionhalo ho mikroprosesor.

            Ho dezenvolvimentu komputador hanesan ne'e, fo opurtunidade ba ema bai-bain mós atu bele uza komputador. Komputador  la’os de’it ona atu uza iha kompaña bo'ot sira ka servisu fatin deit. Iha tinan 1970 nia klaran, montador komputador oferese komputador ba iha públiku. Komputador sira ne'e mak ita bolu dehan minikomputer, sira fa'an ho pakote software ne'ebe mak fasil ba ema ne'ebe mak foun ba uza komputador.Software  ne'ebe mak koñesidu iha tempo ne'eba mak programa word processing no spreadsheet. Iha inicio tinan 1980, jogo vídeo (Video game) mak hanesan Atari 2600, dada konsumidores sira nian atensaun ba iha komputador ne'ebe mak avansadu no bele halo programa.

            Iha tinan 1981, IBM introdús maneira utiliza Personal Computer (PC) iha uma, servicu fatin no eskola. Númeru PC ne'ebe mak uza aumenta husi unidade millaun 2 iha tinan 1981 sae to'o unidade millaun 5.5 iha tinan 1982. Depois tinan sanulu, millaun 65 PC mak ema uza ona. Komputador kontinua ho nia evolusaun atu sai hanesan komputador ne'ebe mak ho tamaño ki'ik liu, husi komputador ida ne'ebe mak tau iha meja leten (desktop komputer) sai komputador ida ne'ebe mak bele tau iha pasta laran (laptop), iha mós komputador ne'ebe mak ita bele kaer ho liman (palmtop).

            IBM kompete ho Apple Macintosh iha merkadu komputador nian. Apple Macintosh sai koñesidu tamba halo promosaun sistema gráfiku iha nia komputador, maibe nia kompetitor seluk sei uza komputador ho base texto.Apple Macintosh mós mak halo promosaun oinsa atu uza "laho"(mouse).

Karaterístika komputador iha jerasaun dahaat nian:

v  Uza LSI, VLSI, ULSI.
v  Uza mikroprosesor. 

- Copyright © Informatik TL - Blogger Templates - Powered by Blogger - Designed by Johanes Djogan -